Wiewiórka pospolita w Europie od wieków stanowi nieodłączny element rodzimych ekosystemów leśnych. Niestety obecnie ten gatunek narażony jest na poważne zagrożenia, w tym przede wszystkim intensywną ekspansję wiewiórki szarej oraz coraz trudniejsze warunki środowiskowe wynikające ze zmian klimatu. W artykule wyjaśniamy jakie niebezpieczeństwa zagrażają populacji wiewiórek pospolitych oraz jakie są mechanizmy tego wypierania.
Występowanie i znaczenie wiewiórki pospolitej w Europie
Wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris) zamieszkuje praktycznie całą Europę, od Wysp Brytyjskich po wschodnie krańce kontynentu, włączając rozmaite siedliska leśne, zarówno iglaste jak i liściaste [1][9]. Gatunek ten odgrywa istotną rolę w ekosystemie jako roznosiciel nasion oraz element łańcucha pokarmowego.
Choć liczebność wiewiórek pospolitych w Europie wydaje się stabilna, w rzeczywistości ich populacje w wielu krajach dramatycznie zmalały w ciągu ostatnich dekad. Szczególnie w rejonach, gdzie pojawiła się wiewiórka szara, odnotowuje się coraz mniej rodzimych przedstawicieli gatunku [2][5].
Największe zagrożenie: inwazja wiewiórki szarej
Najistotniejszym zagrożeniem dla wiewiórki pospolitej jest rozprzestrzenianie się wiewiórki szarej, uznawanej za jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków w Europie [4]. Wiewiórka szara wypiera rodzimą wiewiórkę przez konkurencję o pożywienie: jej zapotrzebowanie na pokarm jest aż dziewięciokrotnie wyższe, a żarłoczność uniemożliwia rudej wiewiórce skuteczne zdobywanie pokarmu w sezonie zimowym [2].
Ekspansja terytorialna wiewiórki szarej przebiega w alarmującym tempie. Przykładowo w północnych Włoszech obszar występowania tego gatunku zwiększa się rokrocznie o 17–18 km², a w sprzyjających warunkach dochodzi nawet do 250 km² rocznie [2].
Równocześnie wiewiórka szara przenosi patogeny, zagrażając w ten sposób bezpośrednio zdrowiu wiewiórki pospolitej. Najgroźniejszy jest wirus ospy wiewiórek, na który szare osobniki posiadają odporność, a rodzime – niestety nie [4][7]. Dodatkowo rozprzestrzenianie się chorób wpływa na ogólną kondycję lokalnych populacji zwierząt [5].
Zmiany klimatu i utrata siedlisk jako czynniki ryzyka
Zmiany klimatu wpływają na dostępność pokarmu oraz modyfikują warunki siedliskowe w lasach Europy [1][3]. Chociaż wiewiórka pospolita wykazuje pewną odporność i elastyczność w stosunku do naturalnych zmian środowiskowych, całkowite przekształcenie ekosystemów może odbić się na liczebności rodzimych populacji [3].
Utrata odpowiednich siedlisk, spowodowana działalnością człowieka – wycinką lasów i postępującą urbanizacją – prowadzi do ograniczenia powierzchni, na których wiewiórka pospolita może bezpiecznie żyć i rozmnażać się [1][3].
Populacja wiewiórki pospolitej i skala zagrożenia
Dane z Wielkiej Brytanii wskazują na drastyczny spadek liczby osobników wiewiórki rudej – z poziomu 2,5 miliona do dzisiejszych około 287 tysięcy [2]. Jednocześnie w tych samych regionach można zaobserwować lawinowy przyrost populacji gatunku inwazyjnego, co potwierdza skalę zagrożenia.
Ekspansja wiewiórki szarej oraz wypieranie rodzimego gatunku wiążą się z wyraźnymi skutkami w lokalnych ekosystemach. Zanotowano zanikanie gatunków ptaków i innych drobnych zwierząt, związanych wcześniej zależnościami ekologicznymi z wiewiórką pospolitą [5].
Status ochrony i działania przeciwdziałające zagrożeniom
W wielu europejskich państwach – w tym w Wielkiej Brytanii – wiewiórka pospolita objęta jest prawną ochroną [5]. Ochrona prawna jednak nie zatrzyma w pełni procesów wypierania gatunku, jeśli nie zostaną powzięte aktywne działania mające na celu ograniczenie populacji wiewiórki szarej oraz ochronę i odtwarzanie naturalnych siedlisk [3].
Wspieranie rozległych, naturalnych lasów oraz monitorowanie stanu zdrowotnego rodzimych populacji stanowią najlepszy sposób zatrzymania dalszych spadków liczebności. Tylko konsekwentna i długofalowa ochrona może zabezpieczyć obecność wiewiórki pospolitej w Europie w przyszłości [1][5].
Podsumowanie
Wiewiórka pospolita stanowi wartościowy i charakterystyczny element europejskiej przyrody. Największym ryzykiem dla jej dalszego trwania jest rozprzestrzenianie się wiewiórki szarej i związane z tym wypieranie, konkurencja pokarmowa oraz choroby. Zmiany klimatu i utrata siedlisk potęgują te zagrożenia [1][2][3][4][5][7][9]. Skuteczna ochrona wymaga zarówno działań legislacyjnych jak i praktycznego wsparcia dla rodzimych populacji.
Źródła:
- [1] https://klimat.rp.pl/zwierzeta/art42967781-temu-gatunkowi-zmiany-klimatu-sa-obojetne-wiewiorki-pod-lupa-badaczy
- [2] https://www.twojapogoda.pl/wiadomosc/2025-07-23/inwazja-szarej-wiewiorki-moze-wyprzec-ruda-kitke-z-polskich-parkow/
- [3] https://opengarden.org.pl/lista-gatunkow-zagrozonych/
- [4] https://hub.pl/nauka/news-zagraza-rodzimym-wiewiorkom-jej-pojawienie-sie-w-polsce-to-k,nId,7960453
- [5] https://miastodzieci.pl/czytelnia/czy-rudym-grozi-zaglada/
- [7] https://zielona.interia.pl/przyroda/news-gdy-ta-wiewiorka-dotrze-do-polski-bedziemy-mieli-powazny-pro,nId,6913781
- [9] https://pl.wikipedia.org/wiki/Wiewi%C3%B3rka_pospolita
sofawsalonie.pl to więcej niż portal o wnętrzach – to przestrzeń, gdzie design spotyka się z życiem. Jako wiodąca platforma w dziedzinie aranżacji wnętrz i lifestyle, dostarczamy inspiracji, praktycznej wiedzy i najnowszych trendów w świecie home design. Nasz zespół ekspertów tworzy wartościowe treści z zakresu meblarstwa, dekoracji, smart living i zrównoważonego designu, pomagając czytelnikom kreować przestrzenie, które nie tylko zachwycają, ale przede wszystkim wspierają codzienne życie.